فهرست مطالب

نشریه دستاوردهای نوین در مطالعات علوم انسانی
پیاپی 33 (بهمن 1399)

  • تاریخ انتشار: 1399/12/12
  • تعداد عناوین: 15
|
  • بهار سیفی * صفحات 1-7

    ایران یکی قدیمی ترین کشورهای دنیاست که در آن اقوام متعددی با فرهنگ ها و آداب و رسوم مختلف زندگی می کردند. در کاوشهای باستان شناسی معمولا اشیاء یا اسکلت های انسانی به دست می آید که مطالعه و بررسی آنها اطلاعات ارزشمندی از پیشینه این سرزمین باستانی به دست می دهد. در این پژوهش از روش تحلیل محتوی کیفی به بررسی واکاوی های انجام شده روی تعدادی از اسکلتهای انسانی مکشوفه در حفاری های باستان شناسی های ایران استفاده شده است. اسکلت هایی که در این پژوهش مطرح شده اند از تپه گیان نهاوند، تپه سیلوه پیرانشهر، منطقه گتوند، شهر سوخته زابل، کوریجان کبودرآهنگ، گورستان عصر آهن مسجد کبود تبریز کشف شده اند. بررسی های این اسکلتها از اطلاعاتی از آیین های تدفینی، الگوهای مهاجرت، الگوهای تغذیه ای و ساختار جامعه شناختی عصر زیسته صاحبان این استخوانها پرده برداری می کند.

    کلیدواژگان: حفاری های باستان شناسی، اسکلت انسان، آیین های تدفینی
  • پونه باطنی *، آرزو سررشته دار صفحات 8-15

    پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی آموزش تنظیم هیجان بر افزایش صمیمیت زناشویی در زوجین دارای ناسازگاری انجام شد. روش پژوهش نیمه آزمایشی با طرح (پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل) بود. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه زنان متاهل مراجعه کننده به مراکز مشاوره و رواندرمانی شهر اردبیل در نیمه اول سال 1399 بودند. تعداد نمونه مورد پژوهش 30 نفر از جامعه مذکور بود که به شیوه نمونه گیری در دسترس انتخاب و در دو گروه آزمایش (15 نفر) و گروه کنترل (15 نفر) به جایگزین شدند. گروه آزمایش 8 جلسه 75 دقیقه ای آموزش تنظیم هیجان دریافت کرد. برای گردآوری داده ها در پیش آزمون و پس آزمون از مقیاس صمیمیت استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون کواریانس تک متغیره (ANCOVA) استفاده شده که برای این منظور از نرم افزار آماری SPSS20 بهره گرفته شد. نتایج نشان داد که آموزش تنظیم هیجان تاثیر معناداری بر افزایش صمیمیت زناشویی زوجین دارای ناسازگاری دارد (01/0>P). با توجه به این نتایج می توان بیان کرد استفاده از روش آموزشی تنظیم هیجان می تواند به عنوان گزینه آموزشی/ درمانی موثر برای افزایش صمیمیت و به تبع آن کاهش ناسازگاری زناشویی از سوی مشاوران و رواندرمانگران خانواده مورد توجه قرار گیرد.

    کلیدواژگان: طرح واره های ناسازگار اولیه، صفات تاریک شخصیت، خیانت زناشویی
  • حسن جعفرزاده داشبلاغ، پروین علیزاده، محسن عبدی * صفحات 16-22

    این پژوهش با هدف تعیین نقش حمایت اجتماعی خانواده و دوستان در پیش بینی اضطراب کرونا در دانشجویان انجام شد. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش شامل تمامی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل در سال تحصیلی 1400-1399 بودند که به روش نمونه گیری در دسترس تعداد 100 نفر انتخاب شدند. برای گردآوری داده از مقیاس اضطراب بیماری کرونا و مقیاس حمایت اجتماعی ثامنی استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده ها با آزمون ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه صورت گرفت. یافته ها نشان داد بین حمایت اجتماعی دوستان (317/0-r=، 01/0P<) و حمایت اجتماعی خانواده (355/0-r=، 01/0P<) با اضطراب کرونا در دانشجویان رابطه وجود دارد. همچنین نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که 2/32 درصد از اضطراب کرونا در دانشجویان توسط حمایت اجتماعی خانواده و دوستان تبیین می شود. با توجه نتایج به دست آمده می توان تمهیداتی در خصوص افزایش حمایت اجتماعی خانواده و دوستان با رعایت شرایط پروتکل بهداشتی به منظور کاهش اضطراب کرونا تدارک دید.

    کلیدواژگان: کرونا، حمایت اجتماعی خانواده، حمایت اجتماعی دوستان، اضطراب کرونا
  • محمد صحرایی اردکانی *، حسین دشتی، سید مسعود فخری صفحات 23-29

    از زمان آغاز ناآرامی‌ها در سوریه، بنا به درخواست دولت سوریه، ایران آغاز به کمک‌های متنوعی به سوریه کرده است. این کمک‌ها در مقاطع مختلفی مورد اعتراض افرادی در داخل و خارج ایران قرار گرفته است و در مقابل، تعدادی نیز اقدام به تفسیر دلایل حضور ایران در سوریه کرده‌اند و این حضور را از جهات مختلف تفسیر کرده و مورد بررسی قرار داده‌اند. اما آنچه تاکنون مورد غفلت قرار گرفته، بیان علت حضور از منظر قواعد اصلی قرآنی و اسلامی است که مدنظر سیاست‌گذاران کلان کشور قرار داشته است. در این مقاله، دلایل حضور ایران در سوریه، براساس قاعده فقهی «مقابله به مثل» که مستخرج از یکی از آیات قرآنی است، ارایه شده است.

    کلیدواژگان: قاعده مقابله به مثل، سوریه، حضور مستشاری، حمایت
  • سیده فاطمه قرشی *، باقر باقریان کاسگری صفحات 30-37

    هر جامعه امروز به طور روز افزون از جنبه های آموزشی ، ارتباطات ، اطلاعات، اقتصاد، بازار و به تکنولوژی های ارتباطی و شبکه های اطلاعاتی وابسته شده است. با گسترش و نفوذ این تکنولوژی ها در چارچوب های بیرون از نهادهای علمی و پژوهشی و مبدل شدن ان به محیط هایی از نوع خانگی و یا اقتصادی و... برداشت های تازه ای از رابطه اخلاقیات را با آن مطرح کرده است. در این شرایط نظام های اخلاقی، در چالش و کشمکش با تکنولوژی های اطلاعاتی و ارتباطی چگونه باید عمل کنند؟ در عصر دیجیتالی، اخلاق رسانه باید کارهایی را متناسب با خصوصیات متمایز یک سامانه شبکه ای ، موتورهای جستجو و پایگاه داده های رایانه فهرست کند. این چارچوب اخلاقی در موثرترین صورت خود باید بر ساختارهای اجتماعی متمرکز شود تا بتواند معلوم کند که صورت بندی های سیاسی و فرهنگی در وضعیت های بر خط و غیر خط اساسا هستند.در این پهنه، اخلاق بازنمایی دارای یک جهت گیری جدید است، باید توجه داشت اخلاق حرفه ای رعایت حقوق دیگران (مخاطبان ، مشتریان، ذی نفعان، کارمندان و...) است که منجر به شکل گیری تعامل می شود و این تعاملات و ارتباطات میان سازمان با دیگران ، رضایتمندی و افزایش آرامش در فضای مجازی را باعث می شود.

    کلیدواژگان: اخلاق حرفه ای، اموزش مجازی، فضای مجازی
  • شکوفه زرگوش *، زهرا قیصربیگی، فاطمه زرگوش صفحات 38-48

     کتابخانه ای است که با توجه به نظرات اندیشمندان به رشته تحریر در آمده است. هدف از نگارش این مقاله بررسی تفکر انتقادی در دانش آموزان است. نتیجه این مقاله نشان می دهد که تفکر انتقادی، تفکر مستدلی است که بر آن است تا با درک مساله و با توجه به اطلاعات و شواهد موجود ،فرد را به قضاوتی صحیح به منظور تصمیم گیری درباره انتخاب بهترین پاسخ،رهنمون سازد .موفقیت بیشتر در زمینه آموزش تفکر انتقادی بستگی دارد به جوی که معلمان در کلاس درس خود ایجاد می کنند .بنابر مواردی که بیان شد معلمان باید دانش آموزان را در دستیابی به تفکر انتقادی کمک کند و راه را هموار سازندتا دانش آموزان بتوانند امور را مورد تحلیل و ارزیابی قرار دهند.

    کلیدواژگان: تفکر، تفکر انتقادی، دانش آموزان
  • عبدالله حسینی اسکندیان *، سید مسعود عمرانی، محمد مرادی شریعتی صفحات 49-68

    هر غایت مندی آفرینش و اینکه آدمی در جهت نیل به مقصود والایی در تکاپو باشد همواره دغدغه فکری آدمی از ابتدای حیات بوده و اندیشمندان بسیاری را به بحث و تکاپو در این باره کشانده است. ابن سینا از بزرگان فلسفه اسلامی است که با تاثیر و الهام بسیار زیادی که از منابع اسلامی داشته، سعادت غایی را در جهت کسب رضای الهی و سکنی گزیدن در جوار او تبیین نموده است. توماس آکویناس نیز با بهره گیری از آموزه های مسیحی به تبیین سعادت پرداخته و آن را با گناه اولیه و هبوط آدمی پیوند می دهد. بررسی و مقایسه افکار ابن سینا و آکویناس به عنوان دو اندیشه از دو دین مختلف که تاثیر بسیار زیادی بر افکار و اندیشمندان بعد از خود گذاشته اند و آشنایی با مغایرات و اشتراکات دینی آنان در این باره امری است که می تواند ما را با اندیشه های آنان در باب سعادت و تقریرات صورت گرفته از آن آشنا کند. در این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی مفهوم لغوی و اصطلاحی سعادت و همچنین چیستی سعادت، مراتب سعادت و سعادت عظمی و اینکه چگونه می توان بدان دست یافت؛ از دیدگاه ابن سینا و آکویناس پرداخته می شود و در نهایت نیز به مقایسه افکار این دو فیلسوف در این باره ختم می شود. ابن سینا و آکویناس سعادت را امری ذو مراتب می دانند که اعلی درجه آن مشاهده عقلی آفریدگار است که سعادتی ما فوق آن و لذتی که از آن حاصل می آید با هیچ خیر و کمالی قابل قیاس نیست.

    کلیدواژگان: سعادت، ابن سینا، آکویناس، خداوند، اسلام، مسیحیت
  • علی آتشی *، حسین شفیعی فینی، ابوالحسن مجتهد سلیمانی صفحات 69-83

    قانون مدنی ایران، خلع و مبارات را طلاق می داند که زوج در پذیرش در خواست زوجه برای جدایی مختار است. در نتیجه، تشریع خلع و مبارات کارکرد چندانی برای زوجه ندارد. از آنجا که عدم امکان جدایی زوجه از زوج با وجود کراهت شدید، مخالف عدالت بوده و ضمن تبعات شدید فردی، می تواند نظم و امنیت خانواده که پایه اصلی اجتماع است را برهم زند و چون بی عدالتی و ظلم و تشریع بی فایده از شارع مذموم است، لزوم بررسی دقیق ماهیت خلع و مبارات احساس می گردد. لذا در این تحقیق با رجوع به منابع اصیل فقه اسلامی شامل کتاب خدا ، سنت پیامبر ، روایات و احادیث و فتاوای فقهای عظام و نیز حقوق ایران و مصر، ماهیت خلع و مبارات مورد بررسی قرار گرفته است. حاصل: همانگونه که در نظام حقوقی مصر در کنار خلع توافقی، وجود خلع قضایی به زوجه امکان می دهد تا با گذشت از کلیه حقوق مالی خود بر عهده زوج، و باز گرداندن مهریه دریافتی، به حکم دادگاه از زوج جدا شود، در فقه امامیه نیز برخلاف خلع توافقی، بر اساس دو نظریه خلع واجب و خلع افتدایی، زوجه می تواند بدون نیاز به موافقت زوج، به طریق مشروع به رابطه زوجیت پایان دهد. در حقوق ایران، علی رغم امکان استناد به نظریات مذکور، استفاده سهل تر از این ظرفیت شرعی، نیازمند تصریح قانونگذار می باشد.

    کلیدواژگان: ماهیت، طلاق، خلع، مبارات، فقه، حقوق ایران، حقوق مصر
  • کبری رحیمی *، سعدالله رحیمی صفحات 84-94

    آرس، خدای جنگ است و از آن جهت که خردستیز و بیش از حد هیجانی و احساسی است کمترین احترام را بین یونانیان دارد. او در یونان باستان نمادی از طمع به خونریزی و جنگ است، ولی، در بین رومیان بسیار ارج داشته و دارای اهمیت بالایی است. آرس، نماد پرخاشگری است، و نیرو محرکه بشر در طول تاریخ بوده است که هنوز هم تمدن نتوانسته آن را چندان متعادل کند. خدای ستیزه و عاشقی شوریده که قدرت بدنی مردانه و واکنش‌های آنی و بدون دوراندیشی را نمایش می‌دهد. کهن الگوی آرس پیش از عمل فکر نمی‌کند و همین می‌تواند برایش دردسرساز باشد؛ او با اعتماد به نفس، هیجانی و گستاخ است. آرس شخصیت کینه توزی ندارد. زیوس در واقع سبکی از زندگی است که در روان همه آدمیان وجود دارد. کهن الگوی زیوس، خدای خدایان یونان باستان که مظهر قدرت است. شخصیت زیوسی مقتدر و فرمانرواست و با سرش زندگی می کند نه با قلبش. زیوس خدای خدایان و یکی از نماد‌های حکومت بر دنیاست. او خدای آسمان، باران و زاینده ابرهاست. برای انسان‌ها روشنایی و آگاهی می‌آورد، ولی در درون، اسیر قوانین خود و دشمن نیروی زندگی است. زیوس اولین خدای یونانی است که فرزندانش به او اعتماد داشته و نسبت به آن‌ها حامی و بخشنده است؛ از آنجا که خدای باران است، نیاز‌های موجودات در حال رشد را فراهم می‌کند و در عین حال می‌تواند اراده خود را بر دیگران تحمیل کند. در یونان باستان هیچ شخصیتی همچون زیوس برای قدرت، حاکمیت و مدیریت تخصص ندارد. از دیگر مشخصات زیوس می‌توان به قاطعیت و سرعت عمل او اشاره کرد که به خوبی در نمادهایش یعنی رعد و برق و عقاب، نشان داده می‌شود. زیوسی‌ها در موفقیت و راه‌ های رسیدن به آن غرق شده و دیگر ابعاد زندگی را رها می‌کنند.

    کلیدواژگان: کهن الگو، آرس، زئوس، یادگیری
  • فاطمه نعمتی، محمد رحمانی *، ناهید طالبی صفحات 95-102
    زمینه و هدف

    پرفشاری خون یکی از عوامل خطر ساز در بیماری های قلبی-عروقی است که با کم تحرکی رابطه دارد. هدف از پژوهش حاضر بررسی تاثیر چرخش فعال بدن به عنوان یکی از مولفه های شایع فعالیت های ورزشی بر فشار خون زنان مبتلا به پیش پرفشاری خون بود.

    روش شناسی:

     پژوهش حاضر نیمه تجربی با طرح پیش و پس آزمون و گروه کنترل بود که در آن 30 داوطلب مبتلا به پیش پرفشاری خون، تصادفی به گروه های چرخش(15= n) و گواه (15=n) تقسیم شدند. گروه چرخش 6 هفته روزانه 40 ثانیه پروتکل چرخش را انجام دادند. فشارخون شرکت کننده ها با فشارسنج بازویی بیوور 35B اندازه گیری شد. داده ها با روش‌ آماری کوواریانس در سطح آلفای 05/0 در محیط spss نسخه ی 24 تحلیل شد.

    یافته ها

    تحلیل داده ها نشان داد شش هفته چرخش فعال با کاهش معنی دار میانگین فشار خون برحسب mmHg(گواه: پیش آزمون64/3±18/99، پس آزمون63/4±08/100؛ چرخش:پیش38/3±77/99، پس94/4±31/96؛ 05/0≥p)؛ فشار سیستولی(گواه: پیش 3/5±08/131، پس95/6±31/131؛ چرخش: پیش79/4±85/130، پس78/7±46/124؛ 05/0≥p) و فشارنبض (گواه: پیش 33/5±85/47؛ پس77/4±85/46؛ چرخش: پیش57/4±62/46، پس78/4±23/42؛ 05/0≥p) همراه است؛ اما کاهش مشاهده شده در فشار دیاستولی (گواه: پیش89/3±23/83، پس95/3±46/84؛ چرخش: پیش56/3±23/84، پس74/3±23/82؛ 05/0˃p) معنی دار نبود.

    نتیجه گیری

    به نظر می رسد چرخش فعال روزانه مطابق با پروتکل این مطالعه می تواند مکمل فعالیتی کم هزینه ی مناسبی برای سبک زندگی معاصر در جهت تنظیم فشارخون باشد؛ لکن اظهار نظر قطعی مستلزم انجام پژوهش های تکمیلی است.

    کلیدواژگان: پیش پر فشار خونی، چرخش فعال کل بدن، فشار نبض، میانگین فشار خون
  • مرضیه شجاعی کاریزکی * صفحات 103-114

    برطبق قوانین مدنی وشهروندی جمهوری اسلامی ایران،حریم خصوصی یک حق انسانی است که نتیجه‌ی رعایت و حفظ آن احساس امنیت و آرامش افراد یک جامعه است. حریم شخصی یا خصوصی به افراد این امکان را می‌دهد تا برای محافظت از خود در برابر مداخلات غیر مجاز در زندگی‌شان مرزهایی ایجاد کنند. به زبان ساده‌تر حریم خصوصی همان اطلاعات و زندگی شخصی افراد است. چرا که هر شخص دارای اطلاعات با ارزشی است که فاش شدن یا دسترسی غیر مجاز به آن اطلاعات ممکن است به نوعی باعث رنجش و صدمه به او شود.قابل ذکر است حریم خصوصی مربوط فرد خاصی نیست و شامل تمامی افراد، گروه‌ها و سازمان‌ها و... می‌شود. همچنین حریم خصوصی دارای وسعت اطلاعاتی خاصی نیست و بر اساس فرهنگ و اشخاص مختلف متفاوت است .اگر چه جامعه هنوز به نقطه قابل قبولی از حفظ حریم شخصی افراد نرسیده است اما به این حق به عنوان یک اصل مهم در قوانین منطقه‌ای و بین المللی پرداخته شده است و قوانین متعددی درحقوق مدنی در این زمینه تصویب شده‌اندواکثرکشورهای جهان از این قوانین تبعیت می کنند. در این پژوهش با استفاده از روش کتابخانه ای از کتب مهمی همچون جواهر الکلام (نجفی)، جامع المدارک (خوانساری)، وسایل الشیعه، تحریر الوسیله امام خمینی (ره) فیش برداری شده است. بنابراین براساس قوانین موضوعه درجمهوری اسلامی ایران مانند سایرکشورهای جهان حفظ ورعایت حریم خصوصی افراد محترم شمرده شده وهمه افراد دریک جامعه می توانند بارعایت حریم خصوصی خود واطرافیان زندگی امن وبا آرامشی رابرای خود وخانواده فراهم کرده واز بسیاری از نابهنجاری ها ومشکلات رفتاری جلوگیری کنند ودرصورت عدم رعایت با اجرای قانون به رعایت این اصل مهم درزندگی اجتماعی برآیند.بنابراین ما دراین مقاله درصدد هستیم یکی از مهم ترین مسایل یعنی حریم خصوصی افراد را درقوانین موضوعه مورد بررسی قرار داده و راهکارهای مقابله با افراد وگروه ها رادر شکستن حد و مر زحریم خصوصی بیان نماییم.

    کلیدواژگان: حریم خصوصی، اشخاص، فقه امامیه
  • مریم اسماعیلی بوانی * صفحات 115-126

    پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه ی ارتباط والد-فرزندی و ارتباط معلم-دانش آموز با انگیزه پیشرفت تحصیلی در دانش آموزان پسر پایه پنجم ابتدایی شهر اهواز انجام شد. جامعه ی آماری این پژوهش شامل کلیه دانش آموزان پسر پایه پنجم ابتدایی شهر اهواز در سال تحصیلی 98-97 بود. نمونه این پژوهش نیز 366 دانش آموز پسر بود که بر اساس جدول کرجسی و مورگان و با توجه به حجم جامعه به صورت تصادفی خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شد. در این پژوهش برای جمع آوری داده ها از پرسش نامه انگیزش پیشرفت (AMQ)، پرسشنامه ارتباط معلم- دانش آموز (2011) و مقیاس ارتباط والد-فرزند (PCRI) استفاده شد و برای تجزیه و تحلیل داده ها از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه استفاده شد. نتایج همبستگی پیرسون نشان داد که بین ارتباط والد-فرزندی و ارتباط- معلم دانش آموز با انگیزه پیشرفت تحصیلی در دانش آموزان رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. همچنین نتایج رگرسیون چندگانه نشان داد که از میان متغیرهای پیش بین این پژوهش، به ترتیب ارتباط مادر- فرزند، پدر- فرزند و ارتباط معلم- دانش آموز به طور معناداری انگیزه پیشرفت تحصیلی را در دانش آموزان پیش بینی می کنند و روی هم رفته 218/0 از واریانس انگیزه پیشرفت تحصیلی را در دانش آموزان تبیین می کنند.

    کلیدواژگان: انگیزه پیشرفت تحصیلی، ارتباط والد-فرزند، ارتباط معلم-دانش آموز
  • مژده پورخسروانی، مهدی نعیمی * صفحات 127-135

    سبک های دلبستگی ، الگوهای عملیاتی هستند که از مراقبین به فرزندان منتقل شده و نوع روابط مادر-کودک تحت تاثیر این الگوها قرار دارد(میکولینسر، شاور و هورش ،2004) . پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه ابعاد سلامت روان و سبک های دلبستگی (ایمن ، اضطرابی و اجتنابی) در بین مادران استان قم انجام گرفت. در این مطالعه ، همبستگی 100 مادر ساکن در استان قم می باشد که به شیوه ی تصادفی در سال 98-1399 انتخاب شدند. به منظور جمع آوری داده ها از پرسشنامه های سلامت روان گلدبرگ و هیلر (GHQ) و سبک های دلبستگی کولینز و رید استفاده شد. به منظور محاسبه ی داده ها از نرم افزار SPSS-21 و برای تجزیه و تحلیل از آزمون های واریانس (ANOVA) و همبستگی بهره گرفته شد. نتایج تحلیل واریانس نشان داد که در خرده مقیاس های جسمانی (F=1.546,sig>0.05) ، اضطراب (F=3.104,sig>0.05) و عملکرد اجتماعی (F=1.465,sig>0.05) حاکی از عدم وجود تفاوت معنادار بین نمرات آزمودنی ها در سبک های مختلف دلبستگی می باشد و به منظور بررسی تفاوت در متغیر افسردگی در بین افراد با سبک های سه گانه دلبستگی از آزمون ناپارامتریک کروسکال والیس استفاده شد که نتایج حاکی از عدم معنادار بودن فرضیه پژوهش در مورد خرده مقیاس افسردگی است و در نهایت برای سلامت روان (F=3.317,sig<0.05) تفاوت معنادار بین سبک های سبک های دلبستگی وجود دارد و نمرات سبک اجتنابی به شکل معناداری از سایر سبک ها بالاتر است. این بدین معناست که سبک اجتنابی از سلامت عمومی کمتری نسبت به سایر سبک برخوردار است و فرضیه پژوهش در مورد متغیر سلامت روان مورد تایید قرار می گیرد .

    کلیدواژگان: سلامت روان، سبک های دلبستگی، مادران، سبک اجتنابی، دلبستگی
  • محمدرضا شهیدی پاک * صفحات 136-150

    به مجموعه فتوحاتی که در حد فاصل بین سال‌های 27 تا 50ه‍ جهت فتح افریقیه صورت گرفت «فتوح افریقیه» می‌گویند; که دروازه ورود به مغرب بود و تا دو دهه بعد به تدریج فتح مغرب کامل شد. این فتح کلیدی در مصادر نخستین با تدوین اثر مستقل منعکس شده است زیرا در حقیقت سقوط افریقیه و مغرب در قرون وسطی فروپاشی خاکریز غرب در برابر شرق بود و پیروزی مسلمانان در غرب اسلامی، باعث نهایی شدن تجزیه امپراتوری روم و جدایی ارزشمندترین متصرفات آفریقایی از پیکره آن گردید. فضای جغرافیایی جدیدی، جهت گسترش اسلام و زبان عربی ایجاد شد. پیروزی مسلمانان در غرب اسلامی، باعث شکل‌گیری مغرب بزرگ عربی - اسلامی شد; این منطقه، بین اروپا و شرق جهان اسلام قرار گرفت و جهان مسیحیت به اروپا محدود شد. با فتح مغرب، مسلمانان بر مدیترانه غربی مسلط شدند. فتح مغرب که استمرار فتوحات اسلامی از عصر پیامبر است بوسیله امویان منحرف شد و امویان نظامیان سرسپرده که در نابودی اهل‌بیت پیامبر در خدمت آن ها بودند را به صورت دانه‌های تسبیح در فتوحات مصر، افریقیه و مغرب به‌کار گرفتند و معاویه ‌بن حدیج، سازمان مخفی امویان در مصر را شکل داد و در پوشش فتوحات، مخالفان امویان را حذف می‌کرد و امر فتوحات که توجیه روانی سیاست‌های داخلی امویان، بود را بدست گرفت. آن ها با فتوحات مشروعیت حقوقی و فقهی کسب می‌کردند و عوام و خواص را با پرچم‌داری فتوحات و معرفی خود به عنوان چهره مجاهد فی سبیل‌الله فریب می‌دادند; غنایم فتوحات مغرب به شکل ناعادلانه‌ای به «حزب اموی» تعلق گرفت. .چهره فتوحات دوره اموی، با فاجعه قتل امام حسین(ع)ننگین شد، و اموی سازی فتوحات که از عهد خلیفه سوم اغاز شده بود شدت گرفت و توسعه فتوحات به وسیله حزب اموی علی‌رغم مخالفت و حوادث‌ خونین در مرکز خلافت، وسیله‌ای جهت کسب مشروعیت و تحصیل قدرت سیاسی امویان بود. فتوحات بوسیله امویان مورد سواستفاده قرار گرفت با وجود آن که گروهی از صحابه و تابعین مخالف امویان بودند و با اخلاص به قصد جهاد می جنگیدند و نقشی اساسی در گسترش اسلام در بین مردم سرزمین‌های فتح شده ایفا می‌کردند. مقاله حاضر که تحریر بخشی از کتاب تاریخ تحلیلی مغرب و کتاب المعجب فی تلخیص اخبار المغرب است نشان می دهد مفهوم کلیدی گسترش اسلام و روش های آن از ارکان کتاب در بخش فتوحات و والیان است و در از این کتاب استخراج و با چند ارجاع ناقص و تغییرات ظاهری در مصادر و منابع بر اثر ناآکاهی و یا غرض استاد راهنما که هیچ سابقه تحقیق در مغرب و اندلس ندارد و کتاب به رساله دکتری و مقاله تبدیل شده است. مواد پژوهش تاریخ زندگی و سیره جهادی برخی سرداران فتح مغرب است که معتقد به قران و اسلام و جهاد و شهادت بودند و به عنون نمونه انسان مورد توجه قرار گرفته اند. سوال تحقیق این است که ایا واقعا فتح مغرب، اسلامی بود، و فرضیه تحقیق این که حزب اموی فتوحات را از روح اسلامی آن اهل بیت جدا کرد و بنیان ظلم و بی عدالتی در تاریخ اسلام را بنا کرد. تحقیقاتی با عناوین فتح اسلامی مغرب و چگونه اسلام به مغرب رسید انجام شده است اما این تحقیقات یک جانبه و بدون در نظرگرفتن تغییرات اسلامی در روند فتوحات است و مطالب یکسانی را به صورت سال شمار فتوحات در مغرب را از بیان ابن عبد الحکم، بلاذری، واقدی تکرار کرده اند که با فتح برقه مرز مصر و مغرب شروع شد و با تاسیس قیروان مرحله نخست آن کامل شد. رویکردی که مطالعه فتوحات و شیوه های ان را از سایر تحقیقا ت متمایز می نماید و اصالت آن را تایید می کند این است که فتح مغرب به شیوه سلسله عملیات نظامی در چند مرحله صورت گرفت و در واقع فتح اسلامی در مغرب از فتح اسلامی به فتح اموی تغییر جهت داد. این کار فتح مجدد یک منطقه قبلا بوسیله دولت حضرت علی (ع) و سپس امویان در مصر رخ داد و حزب اموی با حذف چناح علوی جریان فتوحات را به نفع خود مصادره کرد. تحقیقات فتوحات در سایه نفوذ شخصیت انسانی و اسلامی و اخلاقی برخی سرداران فتح است. در این دو قرن سی و شش والی اموی و عباسی ، 134 سال حکومت کردند و شیوه های گسترش اسلام در جهارجوب جنگ و فرهنگ غارت عربی و با نفوذ آن رقم خورد. بنابر فرضیه مطرح در کتاب تاریخ تحلیلی مغرب تسامح و شعار آزادیخواهی و مساوات و مبارزه با ظلم بویژه از سوی خوارج و ادریسیان و فاطمیان باعث جذب بربر و طمع اقتصادی و غنیمت سران اموی فتح و نظامی گری امویان و تبلیغ واقعی اسلام و قران بوسیله سردارانی چون موسی بن نصیر و برخی صحابه و تابعین، و شیوه محبت اهل بیت ادارسه و مهدویت فاطمیان در کنار شهرسازی و استقرار جعیت اسلامی با تاسیس شهرهای اسلامی از جمله شیوه هایی است که در قالب آن ها فتح وگسترش اسلام در مغرب اسلامی در دو قرن نخست هجری هموار شد. این فرضیه از کتاب تاریخ تحلیلی مغرب (1389)انتحال شده است و عنوان رساله دکتری قرار گرفته است. پژوهش میان رشته ای جامعه شناسی سیاسی تغییرات سیاسی مذهبی مغرب در دویست سال با تحلیل انتقادی گزاره های تاریخی است.

    کلیدواژگان: اسلام، مغرب، فتوحات، شهر اسلامی، قیروان، تونس، حزب اموی، ادریسیان، فاطمیان، خوارج
  • محمدرضا شهیدی پاک * صفحات 151-162

    مسئله تاریخی برخورد تمدن ها از دوره باستان تا پست مدرن منجر به ظهور اندیشه های ارتجاعی و تکاملی شده است. هدف پژوهش مقایسه فلسفه تاریخ در مکاتب فلسفی اسلامی و ایرانی وکاتولیک لهستانی است. ابن سینا، فارابی، ابن مسکویه، ابن رشد، ابن خلدون فرضیه های سیاسی در مورد پیشرفت تاریخ و انحطاط آن ارایه داده اند، و آن ها قوانینی حاکم بر تاریخ را کشف کردند و به تحلیل علیت در تاریخ پرداخته اند. پایان تاریخ در اندیشه شیعه و کاتولیک، مرتبط با ظهور انسان منجی است که به دین، سیاست، جامعه شناسی معنی می بخشد و جامعه را به کمال می رساند. اعتقاد به عیسی و مهدی در چهارچوب موعود گرایی مرد منتظر علت پیشرفت و تغییرات اجتماعی است. این رویکرد به تکامل در قالب موعود گرایی از مباحث اصلی فلسفه دین است که در فلسفه سیاسی ایران و لهستان از جمله در اثار فلسفه پس از هگلی آگوست سیشکوفسکی (1814-1894) ظهور یافت، که فلسفه تاریخ خود را \" شنا خت عقلی و متافیزیکی تاریخ \" خواند. که بر اساس پذیرش جهان غیب است. مفاهیم علیت در عقاید مبتنی بر سکون تاریخ و مارکسیسم و هر تفکر ماتریالیستی دیگری که به غیب اعتقاد نداشته باشند، هرگز متفکران ایرانی و لهستانی را کاملا متقاعد نکرده است. دبلیو جولیان کوراب-کارپوویچ، در میان فیلسوفان معاصر لهستانی به مسئله تکامل توجه کرده است. وی مفسر فلسفه یوزف هونه ورونسکی (1853-1778) است، که بنیانگذار مکتب مستقل فلسفه دین لهستان در قرن نوزدهم بود و مفهوم موعودگرایی را توسعه داده است. کوراب-کارپوویچ در بسیاری از آثار خود به انتقاد از سیستم های فلسفی کمونیسم، لیبرالیسم و سرمایه داری در متن اندیشه مسیحی کاتولیک پرداخته است که تاثیر آن در لهستان در دوره پسامدرن ادامه دارد. او همچنین به اهمیت کاربردی فلسفه فارابی در کتاب خود- تراکتاتوس رساله های فلسفی سیاسی - اشاره کرده است. نتیجه فلسفه کلاسیک فارابی تاثیرگذاری بر دو نظام فلسفی غربی و شرقی است که نتیجه عملی آن ها نظریه تکامل است زیرا فارابی مبانی نظری فرآیندهای پیش رونده و انحطاطی در جوامع را تنظیم کرده است. کارهای او مانند معدن طلای فلسفه سیاسی مبتنی بر افلاطون، ارسطو و فلسفه سیاسی اسلامی است که می توان قوانین حاکم بر تکامل را از آن استخراج کرد. این تاثیر الهام بخش ایده های کوراب-کارپوویچ در مورد تکامل انسان و دستیابی به سعادت است که با مبانی نظری فلسفه سیاسی فارابی سازگاری کامل دارند. فرضیه پژوهش هم گرایی کامل سیستم فلسفی لهستان و ایران و اسلام و تشیع در بسیاری مسایل اصلی فلسفه است و واکنش یکسان و انسانی در تحلیل تاریخ بر مبنای ارتباط سیستماتیک تکامل و تاریخ با الهیات ظهوردر قالب ذهنی و پارادایم تکامل و انحطاط در طبقه بندی دینامیک شهر و انسان در کتاب ارای مدینه فاضله فارابی است.

    کلیدواژگان: مرد منتظر، برخورد تمدن ها، تاریخ نگاری، موعود گرایی، فلسفه سیاسی لهستان و اسلام، تکامل، دبلیو جولیان کوراب-کارپوویچ، فارابی